Dbamy o zachowanie tożsamości, pamięć o przeszłości i ridnych zemlach. Wydarzeniem szczególnym dla naszej społeczności jest akcja “Wisła” oraz deportacje Ukraińców z Polski południowo-wschodniej do Ukrainy radzieckiej w latach 1944-46.
Jedną z okazji do upowszechniania wiedzy i pamięci o istotnych dla nas wydarzeniach i miejscach są rocznice. Organizujemy uroczystości poświęcone akcji “Wisła”, pamięci więźniów obozu w Jaworznie, pamięci ofiar, a także dyskusje tematyczne; przygotowujemy i wydajemy publikacje bądź wystawy.
Najszerzej zakrojoną akcją pamięci w ostatnim czasie były społeczne obchody 70. rocznicy akcji “Wisła”. Społeczne, bo sfinansowane ze składek społeczności (wydarzenie nie uzyskało instytucjonalnego wsparcia finansowego). Główne obchody rocznicy miały miejsce w Przemyślu („Narodnyj Dim”) w dn. 28 IV – 1 V 2017 a na program złożyły się:
Debata: Społeczna recepcja akcji „Wisła”
Panel: Dziedzictwo ukraińskie pogranicza
Część I. Stosunek do ukraińskiej przeszłości Bieszczad oraz Roztocza.
Część II. Historia w Internecie.
Posiedzenie Honorowego Komitetu Odbudowy „Narodnego Domu”.
Spotkanie z pisarzem Andrzejem Stasiukiem – „Wątki wypędzenia”.
„Akcja «Wisła» jako dokumentalny temat”. Spotkanie z Andrzejem Warchiłem, Romanem Krykiem, Anną Dąbrowską.
Prezentacje filmów „Obóz Jaworzno” oraz relacji-materiałów historycznych nagranych przez R. Kryka. Prezentacja mini produkcji wideo młodzieży z Przemyśla. Dyskusja z udziałem autorów.
„Punkt Zbiorczy” – akcja parateatralna na brzegu Sanu (z udziałem mieszkańców Przemyśla, gości obchodów, członków zespołu „Krajka”) – akcja Anny Dąbrowskiej (Stowarzyszenie Homo Faber).
Panel: Ukraińska kultura po akcji „Wisła”.
Koncert pamięci ofiar akcji „Wisła” z udziałem chóru „Żurawli”, zespołu „Krajka”, Julii Dosznej.
Przedsięwzięcia rocznicowe organizowane były też w innych regionach Polski – od Ełku/Chrzanowa po Jaworzno i od Dobrego Miasta po Trzebiatów odbywały się debaty, konferencje popularno-naukowe, koncerty i spotkania.
Podobne wydarzenia co roku towarzyszą rocznicom przesiedleń. Wyjątkowym akcentem 70. rocznicy była możliwość nadania kartki do wysiedlonych – „Gazeta Wyborcza” dołączyła do kwietniowego wydania specjalnie przygotowaną kartkę pocztową z wydrukowanym adresem Związku i miejscem na napisanie kilku słów do potomków wysiedlonych.
Łączenie otrzymaliśmy ponad 1000 kartek w przeważającej większości o treści bardzo przyjaznej i wyrażającej zrozumienie dla losów mniejszości ukraińskiej w Polsce. Na blisko 500 kartkach był podany adres nadawcy – wszystkim odpisaliśmy dołączając krótkie historie ukazujące Akcję “Wisła” w różnych aspektach.
Z okazji rocznic, ale i poza nimi odwiedzamy ridni zemli – nasze małe ojczyzny, ziemie, z których wysiedleni byli nasi przodkowie, włączamy się w akcje porządkowania cmentarzy.
Wyjazd na ridni zemli to najczęściej większa wyprawa – z Polski północno-wschodniej czy północno-zachodniej do terenów, z których Ukraińców wysiedlono w ramach akcji “Wisła” najczęściej jedzie się kilka-kilkanaście godzin.
Dla niektórych członków naszej społeczności ten dystans był zbyt duży – zdecydowali o powrocie w ojczyste strony i przeprowadzce na swoje tereny lub choćby do Przemyśla.
Projekt ”Archiwum POWERnennia”, realizowany przez ZUwP w Przemyślu, dokumentuje historię właśnie takich powrotów – osobiste wspomnienia osób, które mimo licznych utrudnień powróciły.
Pamięć mogą mieć w sobie również przedmioty, zwłaszcza te, których wykonanie to wielotygodniowa czy wielomiesięczna praca, jak w przypadku tradycyjnych ukraińskich wyszywanek (wyszywanych koszul). Taka idea przyświeca projektom, które pozwalają na prezentację unikalnych kolekcji strojów ludowych.
„Depozyty Pamięci” to projekt, w ramach którego przygotowano wystawę tradycyjnych ukraińskich strojów ludowych, uporządkowano i skatalogowano kolekcję wyszywanek i innych elementów strojów ludowych. Kolekcja należy do Jana Syrnyka – przewodniczącego ZUwP Oddział w Szczecinie. Zbiory zostały następnie pokazane w ramach ekspozycji stałej w siedzibie ZUwP w Szczecinie oraz w ramach dwóch wystaw w Muzeum Ziemi Wałeckiej. Wystawa w muzeum otrzymała wyróżnienie w konkursie “Zachodniopomorskie Wydarzenie Muzealne Roku” (w kat. działalność wystawiennicza).
Z kolei ZUwP Oddział w Przemyślu prowadził akcję kompletowania zbioru ukraińskich strojów ludowych z terenu pogranicza polsko-ukraińskiego (wyszywanych ręczników, koszul, obrusów, chust); każdy okaz był katalogowany – fotografowany, opisano historię właściciela czy właścicielki, miejsce pochodzenia itd. Część strojów z kolekcji przemyskiej została zaprezentowana podczas „Ukraińskiego Etno” w Warszawie oraz w czasie „Nocy Muzeów” w Ukraińskim Domu w Przemyślu, gdzie też kolekcja jest w stałej ekspozycji.
Kultywujemy też pamięć o wydarzeniach istotnych dla naszej dużej ojczyzny – włączamy się w ogólnoukraińskie święta i dni pamięci – Dzień Niepodległości Ukrainy, rocznice rozpoczęcia Rewolucji Godności, Dzień Pamięci Ofiar Wielkiego Głodu w Ukrainie.
